مقدمه اقتصاد دانش بنيان، اقتصاد نوينى است كه در آن توليد، توزيع و استفاده از دانش ، منبع اصلي رشد و ايجاد ثروت است. موتور محرك اقتصاد دانش بنيان، شركتهاى دانش بنيان هستند. شرکتها و مؤسسات دانش بنیان، شركت يا مؤسسات خصوصي يا تعاوني هستند كه به منظور هم افزايي علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمي و اقتصادي تشكيل می شود.( اللهیاری فرد و همکاران،۱۳۹۰) حرکت به سوی اقتصاد دانش بنیان نیازمند نفوذ دانش و قناوری در طراحی ، تولید و توزیع کالاهای مختلف است از این رو کسب و کارهای دانش بنیان نقش مهمی در افزایش کارآمدی تولید ، نفوذ دانش در کالاها و خدمات موجود و خلق کالاها و خدمات جدید، ارتقاء رفاه عمومی ، تولید و ثروت را در جامعه بر عهده دارند. طی یک دهه گذشته تعداد شرکت های دانش بنیان از ۵۰شرکت با رشد سالانه حدود ۱۶۰درصد تا پابان دی ماه سال ۱۴۰۱به ۸ هزار شرکت رسیده است و درآمد آنها با رشد هزار درصدی از ۲۰۰میلیارد تومان به ۲۰۰هزار میلیارد تومان رسیده ،همچنبن توانسته اند سه هزار شغل ایجاد نمایند ، در چنین شرابطی این شرکت ها حدود ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص دادند سهم پایین این نوع شرکت ها گویای عدم رضایت از فعالیتهای این بخش در اقتصاد ایران با توجه به طرفیت ها و پتانسبل های موجود است گزارش حاضر در گام اول به ابعاد جهانی توسعه شرکت های دانش بنیان پرداخته و در ادامه سهم این شرکت ها از تولید ناخالص داخلی. را مورد تاکید قرار داده و به معرفی زیر ساخت های لازم برای توسعه ابن شرکت ها می پردازد و انواع حمایت های قانونی در این عرصه را بر می شمرد. درگام بعدی بر مبنای سال۱۳۹۸ عملکرد آماری این شرکت ها را درابران در قالب جدول و نمودار تبیین می نماید آثارجهانی توسعه شرکت های دانش بنیان صنایع دانش بنیان که توسط نوآوری، فناوری و سرمایه فکری هدایت می شوند، اهمیت روزافزونی در اقتصاد جهانی پیدا کرده اند. این روند در بخش هایی مانند فناوری اطلاعات، بیوتکنولوژی، هوش مصنوعی و انرژی های تجدیدپذیر مشهود است.که شرح تفضیلی آن در ذیل آمده است. رشد بخش فناوری: بخش فناوری، به طور ویژه، رشد قابل توجهی را تجربه کرده و به محرک اصلی توسعه اقتصادی در بسیاری از کشورها تبدیل شده است. شرکت‌های فناوری پیشرو به مشارکت‌کنندگان آن در تولید ناخالص داخلی و جهانی تبدیل شده‌اند. سرمایه گذاری تحقیق و توسعه: کشورها و شرکت‌هایی که سرمایه‌گذاری زیادی در تحقیق و توسعه (R&D) انجام می‌دهند، اغلب در صنایع دانش بنیان رشد می‌کنند. سرمایه‌گذاری‌های تحقیق و توسعه به پیشرفت‌های فناوری و نوآوری کمک می‌کند و توسعه محصولات و خدمات مبتنی بر دانش را تقویت می‌کند. تحول دیجیتال: تحول دیجیتال در حال انجام در صنایع مختلف، از جمله مالی، مراقبت های بهداشتی و تولید، نشان دهنده گسترش نفوذ فناوری های مبتنی بر دانش بر بخش های سنتی است. استارت آپ ها و مراکز نوآوری: گسترش استارت آپ ها و مراکز نوآوری در سراسر جهان نشان دهنده رشد کارآفرینی مبتنی بر دانش است. این نهادها اغلب بر فناوری‌ها و راه‌حل‌های مخرب تمرکز می‌کنند که به پویایی اقتصادی کمک می‌کنند.
سهم فعالیت های دانش بنیان از تولید ناخالص داخلی بر اساس شاخص جهانی نوآوری شاخص جهانی نوآوری (GII) گزارشی سالانه است که قابلیت‌ها و عملکرد نوآوری کشورهای جهان را ارزیابی می‌کند. در حالی که به طور خاص سهم تولید ناخالص داخلی شرکت های دانش بنیان را اندازه گیری نمی کند، بینش هایی را در مورد چشم انداز نوآوری در سطح جهانی بر اساس واریانس های منطقه ای ارائه می دهد. سهم شرکت های دانش بنیان در تولید ناخالص داخلی می تواند بسته به منطقه و کشور به طور قابل توجهی متفاوت باشد. اقتصادهای توسعه‌یافته با بخش‌های فناوری قوی اغلب سهم بیشتری از تولید ناخالص داخلی دارند که به صنایع دانش‌محور نسبت داده می‌شود. زیرساخت های کلیدی لازم برای عملکرد موفق شرکت های دانش بنیان عبارتند از: مراکز تحقیق و توسعه: مراکز تحقیق و توسعه اختصاصی نقش مهمی در تسهیل تحقیقات علمی، آزمایش و توسعه فناوری های جدید ایفا می کنند. این مراکز فضا و منابع را برای پروژه های نوآورانه فراهم می کنند. پارک های فناوری : پارک‌های فناوری و انکوباتورها محیطی مشارکتی را برای استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان فراهم می‌کنند. آنها فضاهای اداری مشترک، فرصت های شبکه، و دسترسی به مشاوره، بودجه و سایر منابع را فراهم می کنند. آزمایشگاه ها و امکانات تست: آزمایشگاه‌ها و امکانات آزمایشی مجهز برای شرکت‌های دانش بنیان، به‌ویژه شرکت‌هایی که در زمینه‌هایی مانند بیوتکنولوژی، نانوتکنولوژی و تولید پیشرفته فعالیت دارند، ضروری است. این امکانات از آزمایش و آزمایش محصول پشتیبانی می کند. امکانات محاسباتی با عملکرد بالا: شرکت های دانش بنیان اغلب به قدرت محاسباتی قابل توجهی برای تجزیه و تحلیل داده¬ها، شبیه سازی ها و سایر وظایف محاسباتی نیاز دارند. امکانات محاسباتی با کارایی بالا این شرکت ها را قادر می سازد تا داده های پیچیده را به طور موثر پردازش کنند. مراکز و خوشه¬های نوآوری: مراکز و خوشه‌های نوآوری، نهادهای مختلف، از جمله مشاغل، مؤسسات تحقیقاتی و سازمان‌های دولتی را گرد هم می‌آورند تا همکاری و تبادل دانش را تشویق کنند. این ها، هاب های اکوسیستمی را ایجاد می¬کنند که منجر به نوآوری می¬شود. دسترسی به منابع مالی و سرمایه ریسک پذبر: دسترسی به منابع مالی برای شرکت‌های دانش بنیان برای حمایت از تلاش‌های تحقیق و توسعه و مقیاس‌بندی فعالیت‌هایشان حیاتی است. یک اکوسیستم با شرکت های سرمایه¬گذاری، ریسک¬پذیر و برنامه¬های تامین مالی دولتی ضروری است. خدمات پشتیبانی مالکیت معنوی: شرکت های دانش بنیان به شدت به مالکیت معنوی متکی هستند. دسترسی به خدمات حقوقی، دفاتر ثبت اختراع و کارشناسان حقوق مالکیت معنوی به محافظت و استفاده از نوآوری های شرکت کمک می کند. دفاتر انتقال فناوری: دفاتر انتقال فناوری انتقال نتایج تحقیقات را از مؤسسات دانشگاهی به بخش تجاری تسهیل می کنند. آنها به شرکت های دانش بنیان کمک می کنند تا به نوآوری های توسعه یافته در دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی دست یابند. فضاهای کاری مشترک: فضاهای کاری مشترک، فرهنگ همکاری و اشتراک ایده را تقویت می کند. این فضاها می توانند فیزیکی یا مجازی باشند و بستری را برای همکاری متخصصان رشته¬های مختلف فراهم کنند. دسترسی به استعدادهای ماهر: زیرساختی که از در دسترس بودن نیروی کار ماهر شامل دانشمندان، مهندسان و متخصصان در حوزه‌های مختلف پشتیبانی می‌کند، برای شرکت‌های دانش بنیان بسیار مهم است. این شامل همکاری با موسسات آموزشی و ابتکارات برای توسعه مهارت ها است. انجمن های شبکه و صنعت: فرصت‌های شبکه‌سازی از طریق انجمن‌های صنعتی، کنفرانس‌ها و رویدادها، شرکت‌های دانش بنیان را قادر می‌سازد تا با همتایان، همکاران بالقوه و سرمایه‌گذاران ارتباط برقرار کنند.
زیرساخت قوی فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) زیرساخت قابل اعتماد ICT برای شرکت های دانش بنیان اساسی است که از ارتباطات، ذخیره سازی داده ها و دسترسی به منابع آنلاین پشتیبانی می کند. چارچوب قانونی: یک چارچوب نظارتی شفاف و حمایتی برای شرکت های دانش بنیان ضروری است. مقررات روشن در مورد مالکیت معنوی، حریم خصوصی داده ها، و انطباق با صنعت به یک محیط تجاری مطلوب کمک می کند. سیاست های حمایتی دولت: سیاست‌های دولتی که نوآوری را تشویق می‌کنند، مشوق‌های مالیاتی برای فعالیتهای تحقیق و توسعه ارائه می‌کنند و از رشد صنایع دانش بنیان حمایت می‌کنند، به یک محیط تجاری مساعد کمک می‌کنند. پشتیبانی از دسترسی به بازار و تجاری سازی: زیرساختی که دسترسی به بازار و تجاری سازی محصولات و خدمات توسعه یافته توسط شرکت های دانش بنیان را تسهیل می کند، از جمله کانال های توزیع و پشتیبانی تحقیقات بازار، برای موفقیت کسب و کار بسیار مهم است. اکوسیستم جامعی که این زیرساخت‌ها را ترکیب می‌کند، ابزار و پشتیبانی لازم را برای شرکت‌های دانش بنیان برای شکوفایی در صنایع مربوطه خود فراهم می‌کند. همکاری بین دولت، صنعت، دانشگاه و بخش خصوصی اغلب برای ایجاد و حفظ این زیرساخت‌ها کلیدی است .پوشش قوانین حمایتی از شرکت های دانش بنیان قوانین و مقررات حمایت از شرکت های دانش بنیان از کشوری به کشور دیگر به طور قابل توجهی متفاوت است و اغلب بر اساس زمینه های اقتصادی، قانونی و سیاسی هر حوزه قضایی شکل می گیرد. با این حال، برخی از گرایش‌ها و حوزه‌های تمرکز مشترک وجود دارد که بسیاری از کشورها برای تقویت رشد صنایع دانش بنیان به آنها توجه می‌کنند. در اینجا جنبه‌های کلیدی که اغلب توسط قوانین و مقررات پوشش داده می‌شوند عبارتند از: قوانین مالکیت فکری: حفاظت از مالکیت معنوی (IP) برای شرکت های دانش بنیان بسیار مهم است. قوانین مربوط به اختراعات، علائم تجاری، کپی رایت و اسرار تجاری، چارچوب های قانونی را برای محافظت از نوآوری ها و خلاقیت های این شرکت ها فراهم می کند. قوانین انتقال فناوری و صدور مجوز: قوانین ممکن است به قراردادهای انتقال فناوری و مجوز برای تسهیل تبادل دانش و فناوری بین واحدها بپردازد. این می تواند همکاری و تجاری سازی نوآوری ها را تشویق کند. مشوق های مالیاتی تحقیق و توسعه(R&D): بسیاری از کشورها برای تشویق شرکت ها به سرمایه گذاری در فعالیت های تحقیق و توسعه، مشوق ها و اعتبارات مالیاتی ارائه می کنند. هدف این مشوق ها تحریک نوآوری و توسعه فناوری های جدید است. قوانین تامین مالی راه اندازی و نوآور: قوانین حمایت از شرکت های دانش بنیان اغلب شامل مقرراتی برای تامین مالی استارت آپ ها و پروژه های نوآورانه می شود. این ممکن است شامل کمک های مالی دولتی، حمایت از سرمایه ریسک پذیر یا مشوق های مالیاتی برای سرمایه گذاران در بخش های با رشد بالا باشد. قوانین حفاظت از داده ها و حریم خصوصی: از آنجایی که شرکت های دانش بنیان اغلب با حجم زیادی از داده ها سر و کار دارند، قوانین مربوط به حفاظت از داده ها و حریم خصوصی ضروری است. مقرراتی مانند مقررات عمومی حفاظت از داده ها (GDPR) در اتحادیه اروپا استانداردهایی را برای مدیریت داده های شخصی تعیین می کند. قوانین رقابت: رقابت منصفانه برای رشد صنایع دانش بنیان بسیار مهم است. قوانین ضد انحصار و رقابت تضمین می کنند که بازارها همچنان رقابتی هستند و از اقدامات ضد رقابتی که می تواند نوآوری را خفه کند، جلوگیری می کند. جعبه های شنی نظارتی: برخی از حوزه‌های قضایی، جعبه‌های شنی نظارتی ایجاد می‌کنند و به استارت‌آپ‌های مبتنی بر دانش اجازه می‌دهند تا محصولات و خدمات خود را در یک محیط کنترل‌شده با مقررات آرام‌تر آزمایش کنند. این امر ضمن حمایت از مصرف کنندگان و ذینفعان، نوآوری را ترویج می کند. قوانین حاکمیت شرکتی: قوانین مربوط به حاکمیت شرکتی ممکن است به گونه ای تنظیم شوند که ویژگی های منحصر به فرد شرکت های دانش بنیان را در خود جای دهند. این شامل مقررات مربوط به حقوق سهامداران، ساختار هیئت مدیره و شفافیت است. قوانین زیرساخت دیجیتال: قوانین حمایت کننده از زیرساخت های دیجیتال، مانند دسترسی باند پهن و شبکه های ارتباطی، برای شرکت های دانش بنیان که اغلب بر فناوری های پیشرفته و اتصال متکی هستند، حیاتی است. قوانین مهاجرت برای جذب استعدادها: کشورها ممکن است سیاست های مهاجرتی داشته باشند که متخصصان و محققان ماهر را جذب کند. اطمینان از یک سیستم مهاجرتی منعطف و کارآمد می تواند به شرکت های دانش بنیان کمک کند تا به استعدادهای جهانی دسترسی پیدا کنند. استانداردهای فناوری و قوانین قابلیت همکاری: استانداردها و مقررات قابلیت همکاری تضمین می کند که فناوری های توسعه یافته توسط شرکت های مختلف می توانند به طور یکپارچه با هم کار کنند. این امر باعث تقویت همکاری و نوآوری در سراسر صنعت می شود.
مقررات زیست محیطی و پایداری: به طور فزاینده ای، قوانین ترویج پایداری زیست محیطی و مسئولیت اجتماعی شرکت ها بر صنایع مبتنی بر دانش تأثیر می گذارد. انطباق با استانداردهای زیست محیطی ممکن است برای فناوری ها و شیوه های خاصی مورد نیاز باشد. قوانین آموزش و توسعه مهارتها: قانون حمایت از آموزش و ابتکارات توسعه مهارت برای ایجاد نیروی کار مجهز به دانش و مهارت های مورد نیاز صنایع دانش بنیان ضروری است. قوانین کنترل صادرات: شرکت های دانش بنیان که با فناوری های پیشرفته سروکار دارند ممکن است برای جلوگیری از انتقال غیرمجاز فناوری های حساس به سایر کشورها مشمول قوانین کنترل صادرات شوند. توجه به این نکته مهم است که چارچوب قانونی حمایت از شرکت های دانش بنیان پویا است و در طول زمان با تغییر چشم اندازهای فناوری و کسب و کار، تکامل می یابد. شرکت هایی که در این فضا فعالیت می کنند باید در مورد مقررات محلی و بین المللی برای اطمینان از انطباق و استفاده از فرصت های موجود مطلع باشند. مشاوره با متخصصان حقوقی با تخصص در فناوری و نوآوری می تواند راهنمایی های ارزشمندی را ارائه دهد. شرکت های دانش بنیان در ایران ایران برای ارتقای صنایع دانش بنیان و نوآوری تلاش کرده است. و پارک‌های فناوری، مراکز تحقیقاتی و طرح‌هایی را برای حمایت از رشد شرکت‌های دانش‌بنیان در بخش‌های مختلف از جمله بیوتکنولوژی، فناوری اطلاعات و تولید پیشرفته ایجاد کرده است. در این راستا دولت ایران سیاست‌ها و ابتکاراتی را برای تشویق تحقیق و توسعه، انتقال فناوری و تأسیس استارت‌آپ‌ها در بخش دانش‌بنیان با هدف ارتقای توان علمی و فناوری کشور ارائه کرده است. این در حالی است که با وجود پیشرفت‌های مثبت، بخش دانش‌بنیان در ایران با چالش‌هایی از جمله تحریم‌های اقتصادی، محدودیت‌های مالی و نیاز به بهبود زیرساخت‌های بیشتر مواجه است. این چالش¬ها ممکن است بر عملکرد کلی این بخش تأثیر بگذارد
دیدگاه خود را در مورد این مطلب بنویسید